پایان نامه مقاله تحقیق پروژه دانشگاهی

«سودگرایی»………………………………………………………………….. ۴۸
«قصد انجام وظیفه»………………………………………………………….. ۴۹
«نوع دوستی»………………………………………………………………… ۴۹
«تبیین دیدگاه اسلام درباره معیار فضایل و رذایل»………………………… ۵۰
فصل دوّم: بررسی مسئله «فضیلت و رذیلت» در قرآن و روایات……………۵۴
دورنمایی از «فضایل و رذایل اخلاقی» در قرآن و روایات……………………. ۵۵
فضائل…………………………………………………………………………… ۵۵
الف) فضائل اخلاقی عام……………………………………………………… ۵۶
ب) فضایل اخلاقی ایمانی……………………………………………………..۵۶
ج) فضایل اخلاقی اجتماعی……………………………………………………۵۶
رذایل…………………………………………………………………………….. ۵۷
«ارتباط بین عمل و حوادث عالم»……………………………………………. ۵۸
روش قرآن در بیان فضایل و رذایل……………………………………………… ۵۸
«هشدارهای قرآن»……………………………………………………………. ۵۹
راه‌های تحصیل فضائل و دفع رذائل……………………………………………. ۵۹
بخش سوّم: نقش فضائل و رذائل در ادراک………………………………….. ۶۱
فصل اوّل: کلیات……………………………………………………………….. ۶۲
«علّت حجاب دل» ………………………………………………………………۶۴
شکوفایی عقول هدف اصلی انبیاء‌ از تهذیب نفوس بشر…………………. ۶۵
تأکید قرآن و روایات بر بُعد شناختی انسان…………………………………. ۶۶
کارکرد فضائل و رذایل بر قوه ادراک…………………………………………….. ۶۷
الف) کارکرد رذایل……………………………………………………………… ۶۷
ب) کارکرد فضائل………………………………………………………………… ۶۷
«علوم اشراقی و شهودات عرفانی» …………………………………………۶۸
حکمت، نوعی از شناخت و بصیرت قدسی…………………………………. ۷۰
عدم اختصاص علوم اشراقی به انبیاء فقط…………………………………… ۷۲
«اندکی سالکان طریق در عین امکان برای همه»…………………………… ۷۴
فصل دوّم: رذایلی که بر ادراک تأثیر می‌گذارند……………………………….. ۷۸
عدم وصول به مقصد با مرکب گناه و نافرمانی حقّ ………………………….۷۹
قلب مریض………………………………………………………………………. ۸۰
رذایلی که بر ادراک تأثیر می‌گذارند (از دیدگاه قرآن و روایت)……………….. ۸۱
۱- کفر حجاب قلب……………………………………………………………… ۸۱
۲- تکبّر حجاب نفس…………………………………………………………….. ۸۲
۳- گناه «اعمال سیئه» زنگار دل………………………………………………. ۸۴
تیره شدن روح به وسیله گناه ………………………………………………….۸۵
گناه باعث محرومیّت آدمی از رزق…………………………………………….. ۸۷
۴- اثر اعراض از ذکر خدا ………………………………………………………….۸۷
۵- هواپرستی مانع حکمت ……………………………………………………..۸۹
۶- نادیده گرفتن حقّ اهل‌بیت۷ باعث نقص علم……………………………… ۹۱
۷- طول امل و ذهاب عقل………………………………………………………. ۹۱
۸- حرص و آز و دنیازدگی مانع حضور ملائکه در قلب…………………………. ۹۲
۹- محبّت دنیا مانع بزرگ معرفت……………………………………………….. ۹۳
۱۰- شرک باعث پیدا نکردن راه راست…………………………………………. ۹۴
۱۱- نفاق سبب عدم فهم………………………………………………………. ۹۴
۱۲- تکذیب آیات الهی و جدل در آیات الهی مانع گشایش درهای آسمان…۹۵
۱۳- ظلم علّت محرومیّت از هدایت الهی…………………………………….. ۹۵
۱۳- دروغگویی…………………………………………………………………… ۹۶
۱۴- عشق و نفرت سدّ معرفت و ادراک …………………………………………۹۷
۱۵- پرخوری و حرام‌خواری مانع فطانت و زیرکی در ادراک……………………. ۹۸
۱۶- اغواء شیطان مانع فهم صحیح و القاء شیطان باعث سهو و نسیان……۹۹
۱۷- میل به باطل………………………………………………………………… ۱۰۰
۱۸- لجاجت و تعصّب بی‌جا مانع تفکّر، استدلال و حقّ‌بینی………………. ۱۰۱
۱۹- بهانه‌جویی باعث قساوت قلب…………………………………………… ۱۰۱
۲۰- غفلت، گمراهی جان………………………………………………………. ۱۰۲
۲۱- شقاوت و محرومیّت از علم………………………………………………… ۱۰۳
۲۲- فسق موجب گمراهی ومانع شناخت حقایق………………………….. ۱۰۳
۲۳- ترک عمل موجب از دست دادن علم ………………………………………۱۰۴
۲۴- تن‌پروری و راحت‌‌طلبی موجب محرومیّت از معرفت ……………………..۱۰۵
۲۵- فضائل اخلاقی پائین حجاب از امّ‌الفضائل………………………………… ۱۰۵
۲۶- منع دیگران از علم، باعث سلب علم از خود عالم ……………………..۱۰۵
۲۷- حسّ‌گرایی افراطی مانع رسیدن به علوم غیبی………………………… ۱۰۶
۲۸- تقلید کورکورانه مانع تفکّر و اندیشه………………………………………..۱۰۶
۲۹- غضب موجب تباهی عقل…………………………………………………. ۱۰۷
۳۰- دون همّتی مانع پیگیری اهداف بلند……………………………………… ۱۰۷
۳۱- فرار از جنگ موجب مهر بر قلب و عدم فهم………………………………. ۱۰۸
۳۲- زیاده‌گویی و پرحرفی و پریشانی و آشفتگی قلوب مانع از دیدن حقایق..۱۰۸
فصل سوم: فضائلی که بر ادراک اثر مثبت می‌گذارند………………………… ۱۱۰
فضایل……………………………………………………………………………… ۱۱۱
«فضائلی که بر ادراک تأثیر دارند.»………………………………………………. ۱۱۱
مقصود از رزق در قرآن مجید……………………………………………………… ۱۱۳
۱- ایمان و تقوا شکوفاگر فطرت…………………………………………………..

۱۱۴
۲- عمل فضیلت‌مندانه کلید شناخت…………………………………………… ۱۱۷
۴- زهد و بی‌رغبتی به دنیا مایه حکمت……………………………………….. ۱۱۹
۵- اخلاص مایه جوشش حکمت………………………………………………… ۱۲۱
۶- ذکر مدام الهی باعث بینایی چشم دل……………………………………… ۱۲۳
۷- استغفار و توبه سبب بارش رزق الهی……………………………………… ۱۲۴
مقصود از رزق در روایات معصومین……………………………………………….۱۲۴
۸- القای ملک باعث فزونی فهم …………………………………………………۱۲۵
۹- پند پذیری و عبرت گیری موجب بینایی…………………………………….. ۱۲۵
۱۰- استمداد از خداوند باعث بصیرت……………………………………………. ۱۲۵
۱۱- نوافل سبب قرب الهی و دیدن و شنیدن از نوعی دیگر…………………… ۱۲۶
۱۲- طهارت قلب راه نیل به مراحل برتر قرآن……………………………………. ۱۲۷
۱۳- خوف الهی سبب نوعی علم………………………………………………. ۱۲۸
۱۴- خلوت کردن یا شاغل زدایی زمینه کسب فیض الهی……………………. ۱۲۹
۱۵- دعا کلید رحمت……………………………………………………………… ۱۳۰
۱۶- صبر زمینه نور و صفای باطن…………………………………………………۱۳۰
۱۷- حسن خلق سبب زیادی در رزق………………………………………….. ۱۳۱
۱۸- شکر نعمت باعث زیادت در علم و معرفت…………………………………. ۱۳۱
۱۹- حسن نیّت …………………………………………………………………….۱۳۱
۲۰- شرح صدر سبب هدایت…………………………………………………….. ۱۳۲
۲۱- پیروی از صاحب وحی شهود آور و موجب عقلانیّت………………………. ۱۳۲
۲۲- همّت بلند شرط رسیدن به کمالات بالا…………………………………… ۱۳۲
۲۳- مشورت و مشاوره باعث فزونی عقل………………………………………. ۱۳۳
۲۴- تواضع مزرعه حکمت ………………………………………………………….۱۳۳
۲۵- دعوت به حق راهی برای وصول به حقیقت علم و بصیرت ……………….۱۳۴
۲۶- حدیث اهل‌بیت صیقل قلوب، زمینه ساز معرفت برتر ………………………۱۳۴
۲۷- مجاهده در راه خدا، راه رسیدن به مسیر حق…………………………….. ۱۳۵
۲۸- اتباع حقّ، سبب کمال عقل………………………………………………….. ۱۳۵
۲۹- غلبه بر هوا و هوس، سبب ظهور نیروی عقل…………………………….. ۱۳۵
۳۰- خودشناسی و معرفت نفس باعث علم به دیگران……………………….. ۱۳۶
۳۱- لقمه حلال سبب نور قلب…………………………………………………….. ۱۳۶
۳۲- گرسنگی و کم‌خوری علّت تابش نور حکمت بر قلب……………………… ۱۳۷
۳۳- حفظ زبان کلید حکمت………………………………………………………… ۱۳۷
۳۴- عبودیت حق سبب رسیدن به مقام یقین…………………………………. ۱۳۸
۳۵- حرکت بسوی خدا و توجه به دوستی خداوند باعث رفع حجوب……….. ۱۳۸
۳۶- تفکّر باعث نورانیت……………………………………………………………. ۱۳۹
جمع­بندی……………………………………………………………………………. ۱۴۰
فهرست منابع……………………………………………………………………… ۱۵۷
چکیده:
از آنجایی که دغدغه بشر در طول اعصار دستیابی به اصیل‌ترین و ناب‌ترین معارف بوده است تا بتواند تیشه بر ریشه همه جهالت­ها بزند و خود را از بند اسارت جهالت برهاند. این پایان نامه بر آن است تا بتواند راهی را برای دستیابی بشر به ادراکاتی مصون از خطا معرفی نماید. از آنجایی که در روایات معصومین: و آیات قرآن کریم در مورد تأثیر فضایل و رذایل اخلاقی بر شناخت و ادراک، اشاراتی به صورت مستقیم و  غیر مستقیم وارد شده است این تحقیق بر آن است که این نقش و تأثیرگذاری را در این پژوهش بررسی نماید.
برخی قائلند که گناه حجابی بر دیدگان انسان ایجاد می‌کند که مانع از دید صحیح می‌شود و یا  اصلاً دیده را کور کرده و آدمی را از دیدن بسیاری از حقایق بازمی‌دارد. آیا این ادّعا صحیح می‌باشد؟
آیا گناه می‌تواند در نوع نگاه و نگرش انسان و بالطبع ادراک آدمی اثر بگذارد؟
آیا آدمی می‌تواند با رعایت تقوا به مدارجی دست یابد که دیگران از آن محرومند؟
بر فرض جواب مثبت به این تأثیرگذاری، آیا می‌توان دیگران را هم نسبت به این تأثیرگذاری متقاعد نمود؟ یا دست کم به تأمّلی جدی در این مسئله وادار کرد؟
آیا در بررسی علل و عوامل اُفت تحصیلی دانشجویان و طلاب و محصّلین می‌توان عواملی همچون، گناه و یا رذایل اخلاقی را به عنوان یکی از فاکتوری‌های تأثیرگذار در این امر به حساب آورد؟
آنچه که از آیات و روایات استفاده می‌شود این است که نافرمانی از خداوند و گناه که حرکت در خلاف مسیر کلّ نظام هستی می‌باشد باعث دگرگونی در عقل و خرد و حسّ تشخیص آدمی می‌گردد. در حقیقت دگرگونی و ناموزونی حسّ تشخیص و ادراک آدمی، معلول بیماری خاصّی است که همانند بیماری‌های جسمی بر مزاج و یا روح انسان مسلّط می‌گردد.
گرایش به گناه، نوعی بیماری روانی محسوب می‌شود که در روح آدمی اثر منفی گذاشته و باعث دگرگونی در نحوه اندیشه او و اعوجاج در دستگاه ادراک می‌گردد. از منظر قرآن و روایات در اثر تکرار گناه آدمی به حالت خاصی می‌رسد که دیگر زشتی‌ها را نمی‌بیند و آن را امری طبیعی قلمداد می‌کند و آرام و آرام فاعل گناه خود به شکل گناه درمی‌آید. و بر اثر آن بر قلب و گوش او مهر می‌خورد و پرده‌ای در برابر دیدگانش آویخته می‌گردد و از فهمیدن حقایق و شنیدن نصایح، محروم می‌ماند. ﴿خَتَمَ اللَّهُ عَلى قُلُوبِهِمْ وَ عَلى سَمْعِهِمْ وَ عَلى أَبْصارِهِمْ غِشاوَهٌ…﴾[۱].
با انجام رذایل، زمینه سقوط آدمی فراهم گشته و در اندیشه او شبهه و زمینه کج‌فهمی و اعوجاج در بینش ایجاد می‌شود. و بر عکس؛ با فضیلت‌مندی زمینه ارتقاء
فهم و ایجاد بصیرت فراهم گشته و وسعت دید او زیاد می‌گردد.
کلیات:
در یک تقسیم‌بندی کلّی می‌توان عوامل مهم تأثیرگذار بر ادراک را به دو عامل درونی و بیرونی تقسیم کرد:
عوامل بیرونی می‌تواند مصادیقی همچون شیطان، دوستان گمراه یا خوب، اجتماعات صالح یا ناصالح، دسترسی یا عدم دسترسی به امکانات آموزشی و معلم داشته باشد.
امّا عوامل درونی نیز مثل ملکات و فضایل اخلاقی و رذایل اخلاقی، در نوع شناخت تأثیرگذارند.
البته تأثیرگذاری عمل بر شناخت و ادراک و همچنین اثرگذاری ادراک و شناخت بر عمل یک تأثیرگذاری دوسویه و متقابل است، امّا ما در این تحقیق فقط یک سوی این تأثیرگذاری که همان نقش عمل[۱] بر شناخت است را در قالب تأثیرگذاری اعمال خوب یا بد بر شناخت و معرفت مورد مطالعه و دقت نظر بیشتر قرار می‌دهیم.
این تأثیرگذاری‌ها را می‌توان از منظر فلسفی، دینی، روان‌شناختی و یا علوم اجتماعی مورد بحث و پژوهش قرار داد امّا از آنجایی که ما در اینجا از منظر قرآن و روایات معصومین: آن را مطرح می‌نمائیم امکان ورود به همه این رویکردها را به طور مفصّل نداریم و غالب بحث جنبه دینی و از نگاه و منظر قرآن و روایات می‌باشد.
(مفاهیم) و متغیّرها
معرفت و ادراک عنوان متغیّری است که در پرتو رفع و دفع رذایل اخلاقی توسعه پیدا می‌کند و همچنین کسب فضائل اخلاقی باعث تسهیل کسب معارف می‌شود.
پیش‌فرض‌های پژوهش
در این بحث ما پیش‌فرض‌های زیر را مفروض می‌دانیم:
۱- انسان موجودی اخلاقی است.
۲- انسان تربیت‌پذیر می‌باشد.
۳- ظواهر کتاب و سنّت حجّت می‌باشد.
۴- شیوه اکتساب از منابعِ دینی شیوه اجتهادی است.
اهداف پژوهش:
تأثیرات علمی این پژوهش در علم اخلاق نظری، بسیار وسیع و گسترده می‌باشد و همچنین در حیطه اخلاق عملی و کاربردی تأثیرات زیادی را به دنبال خواهد داشت.
از دستاوردهای این پژوهش می‌توان به کاربرد این بحث و نتایج آن در محیط‌های – علمی حوزه و دانشگاه – اشاره نمود. و این گونه نتیجه‌گیری نمود که: تزکیه مقدّم بر تعلیم بوده و عدم التزام به اخلاق دینی یکی از آفات و دلایل اُفت تحصیلی در محیط‌های علمی می‌باشد. و با تهذیب اخلاقی می‌توان سطح علمی مراکز علمی را بالا برد.
سؤالات پژوهش:
سؤالاتی که در این پژوهش به آن پاسخ خواهیم داد به دو گروه سؤالات اصلی و فرعی تقسیم می‌گردند:
الف) سؤالات اصلی:
آیا فضایل و رذایل در ادراک آدمی نقش دارند؟
نظر قرآن و روایات معصومین: در این باره چیست؟
ب) سؤالات فرعی:
آیا برای فهم بهتر و بیشتر مسائل و ارتباط دقیق‌تر با عالم هستی، «تقوا» کارساز است؟
آیا می‌توان گناه را به عنوان یکی از دلایل اُفت تحصیلی در مراکز علمی قلمداد نمود؟
و آیا می‌شود چنین ادعایی را طرح نمود که هر کس که در راه شناخت و معرفت گام برمی‌دارد گریز و گزیری از پاک‌سازی درونِ خویش به عنوان ظرف معلومات ندارد و برای بهتر دیدن باید فضای ذهن و جان را از آلودگی‌ها و غبارهای غفلت و گناه زدود؟
ضرورت تحقیق:
از آنجایی که همه جهان‌بینی‌ها، از نوعِ شناختِ انسان‌ها از جهان هستی نشأت می‌گیرند و شناخت‌های صحیح و سقیم هستند که جهان‌بینی‌ها را شکل می‌دهند و از طرفی هم متون دینی همه ادیان الهی و سخنان بزرگان هر دینی بر کسب شناخت و ادراکی بی‌پیرایه تأکید فراوان دارند لذا برای رسیدن به ایدئولوژی صحیح، باید، نوع شناخت و ادراک خود را از کجی و اعوجاج مصون بداریم.
از دیرباز بشر به دنبال دستیابی به معرفتی ناب و ادراکی دقیق بوده است تا خود و دیگران را از تاریکی‌های جهل و گمراهی برهاند. و به نور ادراک و معرفت دست یابد و در شأن و منزلت به قله رفیع جایگاه عالمان و عارفان حقیقی برسد. چرا که قرآن مجید شأن عالمان را رفیع دانسته و آنان را از جاهلان ممتاز نموده است: ﴿هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَ الَّذِینَ لا یَعْلَمُونَ إِنَّما یَتَذَکَّرُ أُولُوا الْأَلْبابِ﴾[۲].
و در رفعت مقام عالمان می‌فرماید: ﴿یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجاتٍ﴾[۳].
امّا رسیدن به ادراکِ ناب و بی‌پیرایه و بدور از خطاء، موانعی بر سر راه خود دارد.
در آیات شریف قرآن مرتبه علم و یقین به عنوان برترین هدف آفرینش ذکر گردیده است. به گونه‌ای که «عبادت» که خود در آیاتی از کلام الله به عنوان هدف خلقت نام برده شده