پایان نامه مقاله تحقیق پروژه دانشگاهی

کوه­های زاگرس در غرب ایران با اختصاص حدود ۴۰% جنگل­های کشور به خود، دارای
پوشش ­های تنک عمدتا از گونه­ های بلوط هستند که در بسیاری از مناطق آن عملیات جنگلداری سنتی برای تهیه علوفه دام و چوب هیزمی انجام می­ شود. این منطقه از گذشته­های دور محلی برای اسکان جنگل­نشینانی (در قسمت­ های شمالی کردها) بوده که معیشت آنها عمدتا متکی به سیستم­های
جنگل- چرایی سنتی بوده است. از زمان ملی شدن جنگل­ها در سال ۱۳۴۱ سیاست حفاظتی برای احیای این بوم­سازگان اتخاذ گردیده که در بسیاری موارد منجر به بروز ناسازگاری­ها و کشمکش­های زیادی بین مردم و سازمان جنگل­ها، مراتع و آبخیزداری شده است. این ناسازگاری بعنوان مهمترین عامل عدم موفقیت طرح­های جنگلداری در این منطقه شناخته شده است. از طرف دیگر، به دلیل تغییرات سریع اجتماعی و اقتصادی، مدیران اغلب مجبور به تغییر پی در پی طرح­ها هستند. برنامه ­ریزی مبتنی بر سناریو روشی است که می­توان به وسیله آن متغیرهای متعددی را در نظر گرفت و در نتیجه، برای شرایط محتمل آینده برنامه ­ریزی نمود. این تحقیق با هدف شناسایی و اولویت­ بندی متغیرهای موثر بر نگرش، رفتار و خواسته­ های جنگل­نشینان از منابع جنگلی انجام شد. برونداد این پژوهش سناریوهای مدیریتی است که مدیران را قادر می­سازد تا ضمن شناخت شرایط گوناگون محتمل آینده برای مواجهه با آن برنامه ­ریزی کنند. روش آینده­نگری برای ایجاد سناریوهای مدیریتی جنگل­های آرمرده در یک افق زمانی راهبردی ۲۰ ساله مورد استفاده قرار گرفت. زمان در نظر گرفته شده با
چشم­انداز توسعه ایران (۱۳۸۴ تا ۱۴۰۴) مطابقت دارد. داده­ ها با بهره گرفتن از روش­های بررسی تجربی مانند مصاحبه­های نیمه ساختاریافته، پرسشنامه و مرور منابع در چارچوب اصول روش دلفی جمع­آوری شد. پاسخ ­دهندگان از میان آگاهان محلی، اعضای هیات علمی دانشگاه­ها، کارشناسان گروه­های
مردم­شناسی و اقتصاد استانداری کردستان و کارشناسان بخش جنگل استان کردستان انتخاب شدند. در فاز پیش­آینده­نگری، متغیرهای اجتماعی و اقتصادی بازه زمانی سال­های ۱۳۸۴ تا ۱۳۹۱ به منظور استخراج معیارها و شاخص­ های موثر بر وابستگی معیشت محلی به جنگل تجزیه و تحلیل شد. از فرایند تحلیل سلسله مراتبی برای تعیین برتری معیارها و شاخص­ های به دست آمده استفاده شد. پرسشنامه مرحله نخست دلفی با در نظر گرفتن متغیرهای انتخاب شده در فرایند تحلیل سلسله مراتبی طراحی و پس از توزیع در بین کارشناسان، توفان مغزی آنها برای تدوین پرسشنامه مرحله دوم تجزیه و تحلیل شد. سپس از کارشناسان خواسته شد تا پاسخ­های قبلی خود را با توجه به پاسخ­ها و نظر سایر کارشناسان گروه تجدیدنظر و اصلاح کنند. پاسخ­های نهایی با توجه به دستیابی به اجماع بین کارشناسان به دست آمد. در این مرحله از کارشناسان خواسته شد تا پاسخ­های به دست آمده را با بهره گرفتن از طیف لیکرت رتبه ­بندی کنند. بر اساس وابستگی معیشتی به منابع جنگلی، تجزیه و تحلیل دلفی سه سناریوی مدیریتی را برای افق ۱۴۰۴ نشان داد: (۱) ادامه روند کنونی: ادامه بهره ­برداری­های کنونی و سایر ملزومات سیستم معیشت محلی، (۲) بهبود جنگل (سناریوی مطلوب): این سناریو بر اساس امکان وقوع به دو سناریوی ممکن و غیرممکن تفکیک شد. در این سناریو پیش ­بینی شد که آتش­سوزی، تغییر کاربری و تخریب جنگل کاهش و معیشت محلی بهبود می­یابد. همچنین روابط هماهنگی بین جوامع محلی و ادارات جنگل وجود خواهد داشت. (۳) تخریب جنگل (سناریو نامطلوب): آینده­ای بحرانی را از وضعیت جنگل تصویر می­نماید که پیامد سوء مدیریت، کاهش فعالیت­ها و نقش جنگل­نشینان، افزایش آتش­سوزی ناشی از انباشت علوفه در کف جنگل، تغییر اقلیم و تغییر کاربری جنگل می­باشد. اجماع نظر کارشناسان مشخص نمود که سناریوهای تخریب جنگل، بهبود (مطلوب ممکن)، ادامه روند و بهبود (مطلوب غیرممکن) به ترتیب بیشترین احتمال تحقق را در افق ۱۴۰۴ به خود اختصاص داده­اند.

واژه­ های کلیدی: آرمرده، آینده­پژوهی، تحلیل سلسله­مراتبی، دلفی، زاگرس­شمالی، سناریو

Abstract

The Zagros Mountains of western Iran, which harbor approximately 40% of the country’s forests, are covered by open park- like forests that are mainly stocked by deciduous oak trees and subject to traditional pollarding practices to produce fodder and fuel wood. Since prehistoric times the region has been populated by forest dwellers (in the northern part, mainly Kurds) whose livelihoods have mainly relied on traditional silvopastoral practices. Since forest nationalization in 1963 a preservationist policy adopted to ecosystem restoration in Zagros which led to many conflicts between people and Forest, Range and Watershed Management Organization. The conflicts have been known as driving factor of failure of plans in the region. In other hand, due to rapid social and economical changes, managers have to shift from one plan to another one. Scenario- based planning is a way to consider several effective variables and consequently planning for feasible future conditions. This study aimed to recognize and prioritize influential variables on people attitudes, behavior and demands toward forest resources. The outcome could be management scenarios which enable managers to planning for various feasible conditions in the future. Foresight methodology was used for develop management scenarios for Armardeh forests in a strategic time horizon of 20 years which is coincide with the development vision of 2003 to 2023 of Iran. Data collected using empirical survey methods in particular semi- structured face to face interviews, questionnaire and survey of literature within the principles of Delphi methodology. Respondents were selected among local informants, university faculties, experts of demography and economics groups of Kurdistan County and experts of forests offices of Kurdistan. Within pre- foresight phase, social and economic variables from 2003 to 2012 were analyzed to extract influential criteria and indicators on forest dependency of local livelihoods. Analytic hierarchy process (AHP) was used to prioritize the criteria and indicators. Initial Delphi questionnaire was designed considering selected variables in the AHP step. The questionnaire was distributed among experts and their brain storm was analyzed to drafting second round Delphi questionnaire. Thus, experts were encouraged to revise their earlier answers in light of the replies of other members of their panel. Final answers were obtained regarding the achievement of consensus among experts. The responses were rated by likert scale. With regard to livelihood dependency to the forest resources, the Delphi analysis indicated three management scenarios for 2023 time horizon: (1) Business as usual: current forest utilizations and other requirements of local livelihood system, (2) Improvement of forests (favorable scenario): with regard to possibility, the scenario differentiated into feasible and impossible scenarios. It is predicted to reduce forest fire, land use change, forest degradation and to improvement of local livelihoods. There will be harmonious relationships between local communities an forest offices, and (3) Forest degradation (not favorable scenario): critical future of the forests has been illustrated as consequences of mismanagement, reducing practices and roles of forest dwellers, increasing forest fire as a result of forage accumulation in the forest floor, climate change and forest land use change. Experts’ consensus indicated that forest degradation scenario, improvement (feasible) , business as usual and improvement (impossible) allocated the most probabilities to happen respectively.

Keywords: Armardeh, foresight, analytic hierarchical process, Delphi, Zagros forests, scenario