پایان نامه مقاله تحقیق پروژه دانشگاهی

دکتر حمید عبادالهی

استاد مشاور

دکتر محمد امین کنعانی

اسفند ۱۳۹۳

(در فایل دانلودی نام نویسنده موجود است)


فهرست مطالب
عنوان                                                                                                                                                                                                               شماره صفحه      

فهرست جداول
عنوان                                                                                                                                                                                                   شماره صفحه
جدول ‏۲‑۱: خلا صه ای ازپیشینه خارجی ۹
جدول ‏۲‑۲: خلاصه ای از پیشینه داخلی ۱۴
جدول ۳-۱: کتب درسی دبیرستان. ۴۱
جدول ‏۳-۲: ارزش های انتزاعی ۴۵
جدول ۴-۱-۱: تضاد معنایی اشاره شده در درس:در مسیر اخلاص ۵۱
جدول ۴-۱-۲: دال های اصلی در درس:در مسیر اخلاص ۵۴
جدول ‏۴-۱-۳: تضاد معنایی در درس:انواع نظام ها ۵۷
جدول ‏۴-۱-۴: تضاد معنایی در درس:تربیت انسانی وسنت ملی ما ۶۳
جدول ‏۴-۱-۵: تضاد معنایی در درس:کویر. ۶۸
جدول ۴-۱-۶: دال های گفتمان خودو غیر در درس:کویر. ۷۰
جدول ۴-۱-۷: استعارات درس:کویر ۷۰
جدول۴-۱-۸: دال های گفتمان خود درس:کویر ۷۳
جدول ۴-۱-۹: دال های گفتمان غیردرس:کویر ۷۳
جدول ۴-۱-۱۰: دال های گفتمان خود و غیر درس:ناله ی مرغ اسیر. ۷۴
جدول ۴-۱-۱۱: تضاد معنایی در درس:ناله ی مرغ اسیر ۷۷
جدول ۴-۱-۱۲: تضاد معنایی در درس:مناجات. ۷۸
جدول ۴-۱-۱۳: دال های گفتمان خود و غیر در درس:مناجات ۷۹
جدول ۴-۱-۱۴: برجسته سازی دال های گفتمان خود و حاشیه رانی گفتمان غیردر درس:مناجات ۸۰
جدول ۴-۱-۱۵: دال های گفتمان غیر و خود در درس:فرهنگ جهانی ۸۱
جدول ۴-۱-۱۶: برجسته سازی دال های گفتمان و دال های گفتمان غیر دردرس:فرهنگ جهانی. ۸۲
جدول ۴-۱-۱۷: برجسته سازی و حاشیه رانی دال های همراه آزادی در درس:فرهنگ جهانی. ۸۵
جدول ۴-۱-۱۸: حاشیه رانی دال های گفتمان غیرو عبارات تاییدی دردرس:فرهنگ جهانی ۸۵
جدول ۴-۲-۱: گفتمان های اشاره شده در مورد یک ۸۷
جدول ۴-۲-۲: گفتمان های اشاره شده در مورد دو ۸۹
جدول ۴-۲-۳: گفتمان های اشاره شده در مورد سه. ۹۱
جدول ۴-۲-۴: گفتمان های اشاره شده در مورد چهار. ۹۳
جدول ۴-۲-۵: گفتمان های اشاره شده در مورد پنج ۹۵
جدول ۴-۲-۶: گفتمان های اشاره شده در مورد شش ۹۶
جدول ۴-۲-۷: گفتمان های اشاره شده در مورد هفت. ۹۸
جدول ۴-۲-۸: گفتمان های اشاره شده در مورد هشت ۱۰۰
جدول ۴-۲-۹: گفتمان های اشاره شده در مورد نه ۱۰۱
جدول ۴-۲-۱۰: گفتمان های اشاره شده در مورد ده. ۱۰۲
جدول ۴-۲-۱۱: گفتمان های اشاره شده در مورد یازده. ۱۰۴
جدول ۴-۲-۱۲: گفتمان های اشاره شده در مورد دوازده ۱۰۶
جدول ۴-۲-۱۳: گفتمان های اشاره شده در مورد سیزده. ۱۰۷
جدول ۴-۲-۱۴: گفتمان های اشاره شده در مورد چهارده. ۱۰۸
چکیده :
 
 
 
 

پژوهش حاضرباهدف بررسی مفهوم آزادی در کتب درسی دوره دبیرستان انجام گرفته است.انقلاب ۱۳۵۷ یک انقلاب فرهنگی بود که در نتیجه آن بسیاری از مفاهیم باز تعریف شدند. درگفتمان پساانقلابی آزادی معنایی خاص یافت وبا مفاهیمی خاص مفصل بندی شد. تعریف انقلابی از آزادی از طریق نهادآموزش وپرورش درونی می شود ودرسطح جامعه اشاعه می یابد. این پژوهش درصدد است مشخص کند در وهله اول چه تصویری ازآزادی درکتب درسی ارائه می شود ودر وهله دوم دانش آموزان بعنوان مخاطبان کتب درسی چه تصوری ازآزادی دارند؟ رویکرد نظری این پژوهش نظریه تحلیل گفتمان لاکلا وموفه و روش شناسی آن تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف است. متون مورد تحلیل دراین پژوهش ازکتب درسی ادبیات فارسی،جامعه شناسی ودین وزندگی که در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ که درمقطع دبیرستان تدریس می شود انتخاب گردید.همچنین با بهره گرفتن از نمونه گیری نظری از۱۵ تن از دانش آموزان دوره پیش دانشگاهی شهر رشت مصاحبه شد. بنابریافته های این پژوهش مفهوم آزادی با مفاهیمی چون عدالت، رهایی ازهوای نفس، استقلال، رهایی از استبداد همراه وهمنشین است. دال مرکزی گفتمان حاکم برکتب درسی رضایت وخشنودی خداوند است و این به معنای اوج رهایی ورسیدن به آزادی واقعی است. مفهوم آزادی مانند دیگر دالهای گفتمان حاکم بر کتب درسی، مدام با بازنمایی های خاص از دالهای گفتمان غرب مانند آزادی لذت جویانه، اومانیسم، زندگی این جهانی به شکل سلبی مقایسه می شوند.
اکثریت دانش آموزان تصویرارائه شده ازآزادی چه درگفتمان غرب ،به علت رواج بی بندوباری وفساد وچه درگفتمان حاکم برکتب درسی ،به علت ارائه تصویرناقص ازآزادی که بیشتر محدود کننده آزادی است تا راهنمای کسب آزادی،به حاشیه می رانند آنها درتعریف ازآزادی بیشتربرآزادی بیان ،پوشش وحفظ حریم خصوصی تاکید می کنند.
 
 
 
واژه های کلیدی:آزادی،کتاب های درسی دوره دبیرستان،تحلیل گفتمان انتقادی ودانش آموزان
Abstarct :

 
The present study aimed to analyze concept of liberty in high school textbooks course books1357 revolution was a cultural revolution by which many of the concepts were redefined. In Iranian post-revolutionary discourse, the concept of liberty got special meaning and articulated with some particular concepts. Islamic revolutionary definition of liberty has been internalized and defused by institution of education in society. The purpose of this study was two-fold: 1) how liberty was presented in the course books? What was the students’ realization of the liberty? Theoretical framework and methodology of the study were rooted in Laclau and Mouffe’s discourse analysis theory and Fairclough’s critical discourse analysis. Texts were extracted from high school course books (Persian literature, Sociology, Religion and life) which were taught in academic years of 1393 and 1394. Besides the course books, the researcher interviewed with 15 students in Rasht who were studying pre-university course. The students were selected based on theoretical sampling. Results showed the concept of liberty was collocated with concepts such as justice, independence, and freedom of despotism on one hand and persistence against desires on the other hand. Nodal point of dominant discourse in course books was god satisfaction for human`s emancipation and real freedom. The concept of liberty in Iranian high school course books was defined by frequent comparison against special representation of western world like mortal life, humanism and hedonism. Most of the students rejected both the representation of the western liberty and Islamic conception of the liberty in the course books. They defined the freedom based on their everyday life experiences.
 
Key words:Liberty, text books, critical discourse analysis, students.

بیان مسئله

آزادی از نادرترین مفاهیم تاریخ بشر است که در قلب وذهن هر انسانی جایگاه ویژه ای دارد. آزادی  یک امرمثبت وغیر قابل بحث ودر عین حال یکی از پیچیده ترین مفاهیم تاریخ اندیشه وسیاست است.  مفهومی که درآموزه های  گونا گون به شیوه های متفاوت تفسیرشده وتاریخ  بشریت کوششی مداوم برای تحقق آن بوده است. آزادی ماده اولیه بیانیه حقوق بشر(۱۹۴۸)است که امروزه یک قطب نمای اخلاقی برای روابط بین الملل می باشد.اولین ماده حقوق بشر می گوید:«همه انسان ها آزاد بدنیا می آیند، آزاد زندگی می کنند وآزاد می میرند».این اصطلاح دارای جنبه های مختلفی است که هریک ازمتفکرین به جنبه خاصی ازآن پرداخته وتاکید کرده اند .درعین حال یک مفهوم تعالی شونده است که فراسوی یک رژیم یا کنش سیاسی یا عرصه عمومی قراردارد. آزادی واژه ای است که معانی متعدد ، گاه مترادف و گاه متضادی  درباره ی آن ذکر شده است ، چنان که آیزیا برلین ،فیلسوف انگلیسی روسی تبار، می نویسد :«بابررسی تاریخ اندیشه سیاسی واجتماعی بیش از دویست معنی گوناگون برای این واژه خواهیم یافت »(برلین،۱۳۶۸ :۲۳۸).آنچه اندیشمندان را برآن داشته تا به جد در پی ارائه توضیح و تعریفی از آزادی بر آیند ،بیم از آن بود که توسعه بیش از حد مفهوم آزادی ، آن را به چنان معنای مبهم تبدیل کند که آن را از افاده هر گونه معنایی خاص باز دارد.برای واژه آزادی  در لغتنامه آکسفورد معانی زیر آورده شده است:«(۱)فارغ از اسارت دیگران.(۲)رها، نامحدود، نا محبوس ، خلاص یافته از قیود یا وظایف، بی مانع ، نامقید در عمل ، مجاز به مستقل بودن. فصل مشترک معانی ارائه شده عدم مانع و اجباراست » (هایک ،۱۳۷۹ :۲۵ ).در مقابل سوال از  چیستی آزادی پاسخ های ارائه شده اگر نگوییم نقیض یکدیگرند حداقل همخوانی چندانی با هم ندارند.  برای اولین بار آیزیا برلین[۱] به گونه ای نظام مند  دو براشت متفاوت مثبت و منفی از آزادی را صورت بندی کرد . این تفکیک در تمام نوشته های معتبری که  درباره آزادی پس ازآن تاریخ نگا شته شده است مورد تایید بوده است.معنی مثبت آزادی(آزادی برای) ،این معنا ازآزادی رابااندکی تسامح می توان به دو دسته تقسیم کرد: (۱) درونی-اخلاق (۲)بیرونی ،وآزادی منفی(آزادی از) ،مساله اصلی آزادی منفی، قلمرو آزادی شخص ، حدود حریم خصوصی و میزان مداخله ی دیگران یا دولت است.(فلتمن،۱۹۷۳ :۲۵۷)عبارت آزاد بودن از به مثابه تعریفی از آزادی،محصول تفکرات و تحولات فکری انسان فرد باور قرون جدید است. گر چه این تقسیم بندی از سوی بسیاری از اندیشمندان غربی مورد توجه وتاکید قرار گرفته اما دارای ضعف های خاص خود است این نوع قالب بندی ازآزادی ونگاه کلی به آن مانع  می شود که ظرافت ها وهمچنین پیچیدگی های خاص آزادی ، زمانی که درجوامع مختلف با شرایط گوناگون قرار می گیرد بخوبی دیده شود.